Η φυσική πορεία και η θεραπεία της οστεονέκρωσης των γνάθων σε ασθενείς με καρκίνο, που λαμβάνουν σχετικά φάρμακα

Η καθηγήτρια στοματολόγος Ουρανία Νικολάτου-Γαλίτη συμμετείχε στην διεθνή ερευνητική ομάδα, που πραγματοποίησε μελέτη παρατήρησης για να περιγράψουν τη φυσική πορεία και το χρόνο επούλωσης και θεραπείας της οστεονέκρωσης των γνάθων, που σχετίζεται με φάρμακα, σε ασθενείς με καρκίνο (Schiodt et al, δείτε πιο κάτω*).

Σκοπός:  Αυτή η μελέτη παρατήρησης  σχεδιάστηκε για να περιγράψει την πορεία και τη  φυσική κατάσταση των ογκολογικών ασθενών με οστεονέκρωση των γνάθων που σχετίζεται με φάρμακα και να αξιολογήσει το ποσοστό θεραπείας και ίασης  της οστεονέκρωσης των γνάθων.

Μέθοδος: Ενήλικες με καρκίνο και με πρόσφατη διάγνωση οστεονέκρωσης των γνάθων περιελήφθηκαν στη μελέτη και αξιολογήθηκαν από εξειδικευμένο οδοντίατρο κατά την έναρξη και κάθε 3 μήνες, για 2 χρόνια και στη συνέχεια κάθε 6 μήνες, για 3 χρόνια,  μέχρι το θάνατο, την απόσυρση συγκατάθεσης ή τη διακοπή της παρακολούθησης.

Ο κύριος σκοπός  της μελέτης ήταν ο βαθμός/ρυθμός και ο χρόνος ίασης της οστεονέκρωσης των γνάθων. Δευτερεύοντες στόχοι ήταν η συχνότητα και η επίπτωση των παραγόντων κινδύνου της οστεονέκρωσης των γνάθων, το θεραπευτικό μοντέλο της οστεονέκρωσης των γνάθων και τα θεραπευτικά σχήματα των αντιαπορροφητικών παραγόντων μέχρι την επόμενη περίπτωση οστεονέκρωσης των γνάθων.

Αποτελέσματα: Συνολικά, περιελήφθηκαν 327 ασθενείς. 207 (63%) συνέχιζαν στη μελέτη το χρόνο κατά τον οποίο λήφθηκαν τα δεδομένα. Ο αριθμός ανδρών και γυναικών ήταν όμοιος. Η μέση ηλικία των ασθενών ήταν τα 67 χρόνια. Οι περισσότεροι ασθενείς έπασχαν από καρκίνο μαστού, προστάτη και πολλαπλούν μυέλωμα.

Ο μέσος χρόνος λήψης των αντιαπορροφητικών φαρμάκων μέχρι την υποψία της οστοενέκρωσης ήταν 34 μήνες. Αντικαρκινικά φάρμακα που σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο οστεονέκρωσης, όπως αναστολείς αγγειογένεσης, αναστολείς τυροσινικών κινασών και κορτικοειδή/ανοσοκατασταλτικά καταγράφηκαν σε 11%, 14% και 14% αντίστοιχα.

Το 47% των ασθενών ανέφερε εξαγωγή δοντιού πριν την εμφάνιση της οστεονέκρωσης, 10% ανέφερε περιοδοντική λοίμωξη, ένα ακόμη 10% ανέφερε τραυματισμό από οδοντοστοιχία, ενώ στο 31% των ασθενών δεν διαπιστώθηκε τοπικός παράγοντας κινδύνου.

Το 69% των ασθενών με οστεονέκρωση των γνάθων που αξιολογήθηκαν είχαν θεραπευτεί ή παρουσίασαν ύφεση κατά τη διάρκεια της μελέτης. Ίαση  οστεονέκρωσης των γνάθων  (με τα κριτήρια σταδιοποίησης της Αμερικανικής Εταιρείας Γναθοπροσωπικών Χειρουργών) παρατηρήθηκε σε 114 ασθενείς (35%). Ο διάμεσος χρόνος (διάστημα μεταξύ τεταρτημορίων) από την εμφάνιση της οστεονέκρωσης των γνάθων  έως την ίαση ήταν 7,3 (4,5-11,4) μήνες.

Οι περισσότεροι ασθενείς (97%) είχαν λάβει αντιαπορροφητικά φάρμακα πριν από την ανάπτυξη της οστεονέκρωσης των γνάθων, ενώ 9 ασθενείς (3%) δεν είχαν λάβει σχετικά φάρμακα. Το 68% των ασθενών είχε λάβει ζολενδρονικό οξύ, το 38% είχε λάβει δενοσουμάμπη και το 10% είχε λάβει παμιδρονάτη (56% είχαν λάβει μόνο διφωσφονικά, 18% είχαν μόνο δενοσουμάμπη και 21% των ασθενών είχαν εκτεθεί και στα δύο).

Συμπεράσματα: Σχεδόν το 70% των ασθενών με οστεονέκρωση των γνάθων θεραπεύτηκαν ή παρουσίασαν ύφεση κατά τη διάρκεια της μελέτης. Οι μισοί από αυτούς ιάθηκαν (35%). Τα αποτελέσματα αυτά είναι σύμφωνα με αποτελέσματα κλινικών δοκιμών οι οποίες αξιολόγησαν προβλήματα/συμβάματα σχετιζόμενα με τα οστά σε ασθενείς με προχωρημένη κακοήθεια και οστική νόσο.

Οι περισσότερες μέχρι τώρα δημοσιευμένες μελέτες έχουν βασιστεί σε μικρούς αριθμούς ασθενών και συστηματικές μελέτες άρθρων από τη βιβλιογραφία. Στην παρούσα έρευνα, όμως, αξιολογήθηκαν τα αποτελέσματα από τις διάφορες θεραπείες της οστεονέκρωσης των γνάθων σε μεγάλο αριθμό ασθενών και αυτό είναι η μεγάλη αξία και συμβολή της μελέτης.

Η  παρακολούθηση  για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα θα παράσχει περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με τα ποσοστά υποτροπής και ίασης της οστεονέκρωσης των γνάθων σε ασθενείς που αντιμετωπίστηκαν με συντηρητική φαρμακευτική αγωγή σε σχέση με αυτούς που αντιμετωπίστηκαν με χειρουργική θεραπεία.

Δεοντολογία. Σύμφωνα με τους κανόνες της Διεθνούς Επιστημονικής Ηθικής και Δεοντολογίας, όλοι οι ασθενείς έδωσαν γραπτή συγκατάθεση. Το πρωτόκολλο εγκρίθηκε από ανεξάρτητη επιτροπή ηθικής και δεοντολογίας σε κάθε Κέντρο, που συμμετείχε στη μελέτη.

* Schiodt M, Vadhan-Raj S, Chambers MS, Nicolatou-Galitis O, Politis C, Coropciuc R, Fedele S, Jandial D, Zhang J, Ma H, Saunders DP. A multicenter case registry study on medication-related osteonecrosis of the jaw in patients with advanced cancer. Supportive Care in Cancer, Epub ahead of print December 23, 2017. Open access https://doi.org/10.1007/s00520-017-4003-2